Jaskra – co warto wiedzieć?

Jaskra to zespół chorób prowadzących do uszkodzenia nerwu wzrokowego oraz komórek zwojowych siatkówki, a w konsekwencji do pogorszenia wzroku i jego nieodwracalnej utraty. Jaskra nawet przez długi czas może rozwijać się bezobjawowo, dlatego tak ważne są regularne kontrole wzroku. Co jeszcze warto wiedzieć na ten temat?

Czym jest nerw wzrokowy?

Nerw wzrokowy możemy określić mianem łącznika między okiem i mózgiem. Aby każdy z nas mógł ujrzeć zarejestrowany obraz, ów obraz musi być przekazany do mózgu ‒ możliwe jest to dzięki nerwowi wzrokowemu. Jaskra powoduje stopniowy zanik włókien nerwowych, a w konsekwencji ograniczenie pola widzenia aż do jego całkowitej utraty.

Jaskra ‒ przyczyny i grupa podwyższonego ryzyka

Prawidłowe funkcjonowanie układu optycznego jest możliwe dzięki odpowiedniemu ciśnieniu wewnątrzgałkowemu. Za utrzymanie takiego ciśnienia odpowiada ciągły napływ i odpływ cieczy wodnistej. Zaburzenia w przepływie cieczy prowadzą do jej gromadzenia się oraz do wzrostu ciśnienia w gałce.

Wśród osób w szczególności narażonych na zachorowanie na jaskrę znajdują się:

• cukrzycy
• osoby chorujące na hiperlipidemię
• chorzy na miażdżycę
• chorzy na nadciśnienie tętnicze
• osoby zmagające się z nadmiernym stresem
• migrenowcy
• osoby, w rodzinie których zdarzały się przypadki zachorowań na jaskrę

Na jaskrę najczęściej chorują osoby starsze, powyżej 40 roku życia. Częstotliwość zachorowań zwiększa się wraz z wiekiem ‒ z chorobą boryka się około 0,5% 40-latków, w przypadku 70-80-latków wynik wzrasta do prawie 10%.

Rodzaje jaskry

Wyróżniamy różne typy jaskry, omawiamy je poniżej:

• Jaskra pierwotna otwartego kąta ‒ to jeden z najczęstszych rodzajów jaskry. Jaskra pierwotna otwartego kąta przez długi czas rozwija się bezobjawowo. W tym przypadku odpływ cieczy utrudniają zamykające się otwory beleczkowania.
• Jaskra zamkniętego kąta ‒ ten typ jaskry powstaje na skutek zamknięcia kanału, którym ciecz wodnista odpływa z oka. Całkowite zamknięcie kanału powoduje ostry atak jaskry, który objawia się między innymi nudnościami, bólem głowy, wzrostem ciśnienia w oku, drażliwością gałki ocznej i wymiotami.
• Jaskra wrodzona ‒ jest to najrzadziej spotykany rodzaj jaskry, który niestety najczęściej prowadzi do całkowitej utraty wzroku. Jaskra wrodzona najprawdopodobniej jest dziedziczona genetycznie, rozwija się u niemowląt i małych dzieci.
• Jaskra wtórna – to rodzaj jaskry, który pojawia się na skutek innych chorób, na przykład nowotworów czy urazów oka.
• Jaskra z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym ‒ zdarzają się przypadki, gdy mimo tego że ciśnienie w gałce ocznej jest prawidłowe, następują uszkodzenie nerwu i utrata wzroku.

Najczęstsze objawy jaskry

Jak już wspomnieliśmy, bardzo często jaskra przez długi czas rozwija się bezobjawowo. Właśnie dlatego zalecane są regularne konsultacje — powinny one odbywać się raz na rok lub raz na dwa lata. Wśród sygnałów, które powinny skłonić nas do wizyty w gabinecie okulistycznym wymienić możemy:

• ból oka
• zmniejszenie pola widzenia
• widzenie aureoli wokół źródeł światła
• zaczerwienienie oka
• zwężenie pola widzenia ‒ widzenie tunelowe

Diagnoza jaskry

Aby specjalista mógł zdiagnozować jaskrę, pod uwagę musi wziąć zmiany, które pojawiły się w wyglądzie tarczy nerwu wzrokowego, jak również ubytki w polu widzenia. W tym celu należy wykonać szereg badań ‒ wśród nich wymienić wymienić możemy:

• Badanie dna oka ‒ podczas badania lekarz ocenia stan tarczy nerwu wzrokowego.
• Badanie obrazowe ‒ badanie obrazowe umożliwia ocenę stanu nerwu wzrokowego oraz warstw włókien nerwowych. Po wykonaniu badania specjalista jest w stanie ocenić w jakim stanie zaawansowania jest choroba. Badanie można wykonać różnymi metodami, między innymi OCT, SD OCT, GDx.
• Badanie pola widzenia ‒ umożliwia sprawdzenie pola widzenia w obszarze trzydziestu stopni od centrum dna oka. Badanie w procesie leczenia jaskry przeprowadzane jest kilkukrotnie ‒ co około 6 miesięcy, gdyż pozwala ocenić skuteczność leczenia oraz kontrolować postęp choroby.
• Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego ‒ wykorzystywane są tutaj specjalistyczne termometry: Tonometr Schiøtza, tonometr aplanacyjny Goldmanna, Tonometr „komputerowy” i inne.
• Badanie kąta przesączania ‒ dzięki wykonaniu takiego badania specjalista może obserwować drogę odpływu cieczy wodnistej, a co za tym idzie, rozpoznać typ jaskry i dobrać odpowiednią drogę leczenia.
• Badanie obrazowe przedniego odcinka oka za pomocą tomografii optycznej ‒ umożliwia rozpoznanie mechanizmu kąta zamknięcia w oku i przeprowadzenie optymalnego leczenia. Wykonywany jest tutaj zabieg korekcyjny lub kilka takich zabiegów, dzięki którym możliwe jest na przykład otworzenie naturalnej drogi odpływu cieczy czy utworzenie sztucznej drogi odpływu cieczy.

Leczenie jaskry

Dobór drogi leczenia jaskry zależy od indywidualnego przypadku i oczywiście od stopnia zaawansowania choroby. Wyróżniamy:

1. Leczenie farmakologiczne ‒ bardzo częstym rozwiązaniem w leczeniu jaskry jest zastosowanie kropli przeciwjaskrowych, które mają obniżyć ciśnienie w oku. Wyróżnić możemy kilka grup leków przeciwjaskrowych:

• Prostaglandyny
• Pilokarpina
• Beta-blokery
• Inhibitory anhydrazy węglanowej i sympatykomimetyki

2. Zabiegi laserowe ‒ wśród zabiegów laserowych wykorzystywanych w leczeniu jaskry wymienić możemy rydoplastykę, czyli laserowe wykonanie otworu w tęczówce oraz trabekuloplastykę laserową, której celem jest udrożnienie otworów w sieci beleczkowania.

3. Zabieg chirurgiczny ‒ trzecią możliwością w leczeniu jaskry jest operacja, podczas której wszczepiana jest płaska soczewka sztuczna.

Czy jaskrę można wyleczyć?

Całkowite wyleczenie jest niemożliwe w przypadku jaskry pierwotnej otwartego kąta (JPOK). Jaskra pierwotna otwartego kąta jest schorzeniem samoistnym, którego przyczyny nie są do końca znane ‒ do czynienia tutaj mamy z różnymi czynnikami, między innymi z czynnikami genetycznymi. Leczenie polega na zahamowaniu choroby i zapewnieniu pacjentowi jak najlepszej ostrości widzenia.

Wyleczenie jest możliwe w przypadku jaskry pierwotnie zamkniętego kąta (JPZK). W tym przypadku przyczynę choroby stanowi anatomiczna budowa oka. Wykrycie konkretnej przyczyny i przeprowadzenie odpowiedniego umożliwiają otwarcie naturalnej drogi odpływu cieczy wodnistej.

Na koniec pozostaje nam tylko zachęcić wszystkich do prawidłowego dbania o wzrok i do regularnych wizyt w gabinecie okulistycznym.